De 5 fasen van rouw volgens Kubler Ross

De 5 fasen van rouw volgens Kubler Ross

Volgens Kubler Ross gaat rouw in 5 fasen. Deze fasen heb ik in mijn opleiding stervensbegeleiding en tijdens mijn werk als verzorgende regelmatig gezien. Tijdens mijn werk herken ik de fasen en kan ik hier op inspelen en mensen ondersteunen en begeleiden. Helaas nu herken ik de fasen ook maar kom ik erachter dat de theorie en de praktijk niet altijd werken of het zelfde zijn.

Hier de 5 fasen van Kubler Ross:

Ontkenning  van de realiteit als afweer tegen het verdriet van het verlies.: “Dit gebeurt niet bij mij.”
Ontkenning is een bewuste of onbewuste weigering om de realiteit onder ogen te zien. Het is een natuurlijke vorm van zelfbescherming. Het helpt om zelf te bepalen in welk tempo het verdriet wordt toegelaten. We laten niet meer binnen dan we aankunnen. Sommige mensen blijven echter opgesloten in deze fase.

Woede: “Waarom met mij?”
Als de waarheid tot iemand is doorgedrongen ontstaat er vaak boosheid. In deze periode is de rouwende meestal moeilijk te benaderen. Onder de woede ligt de pijn.

Marchanderen en vechten om het verlies af te wenden als men merkt dat woede en opstandigheid niet werken.: 
In deze fase probeert men te onderhandelen. Men belooft het één te doen als er iets anders tegenover staat. Men denkt bijvoorbeeld "Als ik vanaf nu heel aardig ben voor iedereen, dan kan ik vast mijn kinderen nog wel zien opgroeien". Veelal is de hoop (op herstel) een grote drijfveer.

Verdriet en depressie: ”Ik geef het op.”
Wanneer men de realiteit begint te accepteren komen gevoelens van verdriet, spijt, angst en onzekerheid naar boven. Vaak dienen ook verliezen uit het verleden zich weer aan. De rouwende is bijna niet meer te bereiken. Men kan behoefte hebben aan het steeds weer uiten van het verdriet. Op de bodem van het verdriet ligt vaak woede. Onderdrukte woede is vaak de oorzaak van een depressie.

Aanvaarding: “Ik ga verder met mijn leven.”
Als iemand voldoende tijd en vaak ook enige hulp heeft gehad om door de genoemde fasen te gaan begint men de realiteit te accepteren. Er komt berusting en men kan onthechten, loslaten. Loslaten is niet hetzelfde als vergeten. Het is het verlies een plaats geven in het leven en verder gaan.

Ik zal nu de fasen beschrijven zoals ik ze ervaar en ervaren heb, geloof me ik zit er nog midden in.

Ontkenning  van de realiteit als afweer tegen het verdriet van het verlies.: “Dit gebeurt niet bij mij.”
Deze fase schoot ik gelijk in na het telefoongesprek met de ambulancebroeder die bewuste nacht, gelijk was mijn eerste gedachte, dit kan niet, dat is niet onze Max,  ze maken een fout, vergissing. Zelfs toen we aankwamen bij het AZM en de artsen en verpleegkundige ons stonden op te wachten en ons vertelden dat Max overleden hadden geloofde ik het nog niet. Zelfs toen we naar de kamer liepen waar Max lag bleef er iets in mij zeggen dat dit niet Max kon zijn. Ook de dagen, weken erna had ik momenten dat ik dacht dat het allemaal een boze droom was, dit kan toch niet, dit hoort toch niet. De laatste keer dat ik in de ontkenning zat was een paar weken geleden, we hadden een paar daagjes Oostenrijk geboekt, even weg met z'n tweetjes en gelijk raakte ik in paniek, ik kan niet weggaan, want stel je voor Max komt thuis en wij zijn er niet. Deze fase is heel pijnlijk, want iedere keer komt na de ontkenning het besef van de realiteit. Iedere keer sterft Max dan opnieuw.

Woede: “Waarom met mij?”
Woede, boosheid heb ik iedere dag, ik ben boos op alles en iedereen, Boos op het bestuur van de jeugdsoos, waarom hebben ze niet verantwoordelijk gehandeld, boos op Max waarom heeft hij niet gebeld, boos op iedereen die ons heeft laten vallen omdat onze situatie te lastig voor hun is, boos op de wereld die iedere dag maar doordraait, boos op het meisje achter de kassa die mij fijn weekend wenst, en zo kan ik nog heel veel redenen opnoemen. Boosheid houd me op de been, geeft me het gevoel dat ik leef en kan ik tegen in gaan. Je wilt niet weten hoe vaak ik met Bono door de wijk loop en echt hoop dat hij eens flink schijt op de oprit van iemand, helaas is Bono goed opgevoed en poept hij niet op stoepen of straten dus helaas nooit de confrontatie met iemand om die reden op kunnen zoeken. Eens goed schelden, schreeuwen echt iemand de huid vol schelden lijkt me heerlijk. De keerzijde van deze boosheid is dat ik daarna volledig instort en het me mentaal volledig uitput.

Marchanderen en vechten om het verlies af te wenden als men merkt dat woede en opstandigheid niet werken.: 
Dit vind ik een lastige fase, ik zal het vast en zeker doen maar kan geen exact voorbeeld noemen. Het maakt namelijk niet uit wat of hoe ik vanaf nu verder leef , Max krijgen we nooit meer terug.

Verdriet en depressie: ”Ik geef het op.”
In deze fase zit ik iedere dag, iedere ochtend word ik huilend wakker en iedere avond ga ik huilend slapen. Dit verdriet is zo intens, zo heftig dat het me letterlijk volledig leegzuigt. Deze pijn is met geen pen te beschrijven en ik hoop ook oprecht dat niemand dit ooit mee hoeft te maken. Ik wil het geen depressie noemen, ik noem het echt rouwen. Rouwen om het feit dat ik Max niet volwassenen zie worden, ik leef langer zonder Max dan met Max. Dat hoort toch niet, dat is onmenselijk en onnatuurlijk. Rouwen om de dromen die ik als moeder voor Max had. Verdrietig om de pijn die ik bij Jos zie, verdrietig om te zien wat het met Job doet. Huilen lucht wel even op, het is een explosie van emotie die ervoor zorgt dat je daarna even helemaal leeg en ontspannen bent. Verdriet kan je ook delen met de mensen om je heen, samen huilen, samen delen. Dat is het voordeel van deze fase, je hoeft het niet alleen te doen. Ik denk oprecht dat ik nooit meer uit deze fase kom, ik denk dat ik levenslang heb, ik zal altijd verdrietig zijn om dit afschuwelijk verlies. Ik geloof wel dat ooit de zon weer gaat schijnen alleen niet meer zo fel, dat de lucht weer blauw kan zijn maar nooit meer zo helder, alles heeft een grijze waas en alles krijgt wat minder kleur. Hier moet ik me leren leven, hoe weet ik niet.

Aanvaarding: “Ik ga verder met mijn leven.”
Dit vind ik de moeilijkste fase en ben ik ook echt nog niet. Hier heb ik het regelmatig over en ben hier zo bang voor dat ik hier zelfs EMDR voor heb. Verder gaan met mijn leven voelt voor mij als verraad. Ik weet rationeel dat dit niet waar is en dat ik al 8 maanden leef zonder Max, maar het zeggen en er stappen voor nemen, pfff nee dat is nog niet bespreekbaar. Hoe kun je dit ooit aanvaarden, hoe kun je ooit zeggen ik heb het geaccepteerd?? Nee dat zal ik nooit, althans nu nog  niet zeggen of doen. Iedere dag vind ik het belachelijk en vind ik nog steeds dat Max gewoon hier had moeten zijn. En ik weet dat stappen zet en verder ga, iedere dag sta ik op, kleed me aan, zorg dat er eten op tafel staat. Ik ben zelfs vandaag voor de eerste keer weer 2 uurtjes op mijn werk geweest. En terwijl ik dit type voel ik mijn maag draaien alsof ik niet verder mag van mijzelf. Ik ga door voor Job, Jos, mijn familie en vrienden, ik ga door voor mijzelf maar vooral ga ik door voor Max, want dat is wat hij zou willen  en ik ben samen met Jos en Job de enige die het verhaal en de 15 jaar van Max in leven kunnen houden en kunnen delen met iedereen die het wilt. Dus ik maak kleine stapjes vooruit en soms ook weer achteruit, dat wil niet zeggen dat ik het accepteerd dat wil alleen maar zeggen dat ik wel nog leef.

Dit is een beschrijving van de 5 fasen zoals ik ze ervaar, het is een marathon iedere dag, rouwen is echt topsport.
Lichamelijk heb ik de afgelopen maanden de nodige klappen gehad en ook op sociaal vlak heb ik veel verloren. Dat is pijnlijk maar het is zoals het is. Wat voor mij het lastigste is geweest de afgelopen maanden is dat ik niet alleen rouw maar Job en Jos ook rouwen en we nooit in dezelfde fasen zitten. Dat maakt het heel lastig om elkaar te steunen, begrijpen en te helpen. Wat ik geleerd heb is dat je iedereen in zijn waarde moet laten, oordeel niet en als je merkt dat het even samen niet gaat, ga dan een blokje om, ga even weg uit de situatie. Laat de ander merken dat je hem ziet en geef elkaar de ruimte om te rouwen op zijn eigen manier. Er is geen goed of fout bij rouwen.